A Book Review On 'Aukhawk Lasi'
A Book Review On
'Aukhawk Lasi'
Kamkeuna
He
thawnthu tawi (Short Story) ‘Aukhawk Lasi’ ziaktu hi Lalzuithanga a ni
a. Upa Chawnghnuaia fapa upa ber a ni a, April ni 16, 1916 khan Kulikawnah a
piang a ni. Thiamna lamah chuan pawl riat a zir zo a, chutianga pawl riat chauh
zir ni mah se thil kalhmang man chak tak leh mi thiam tak a ni. Lemziak a thiam hle a, a kut a themthiam bawk
a, Royal Indian Air Force-ah te hna a thawk zar zar a. Mahse eng emaw
chen hnuah chuan sumdawnna lamah a kal ta zawk a. September ni 28, 1950 khan a
zin veivahna ram Kuchunpore-ah kum 34 mi niin Lungphu chawlin a boral hlauh mai
a ni.
Lalzuithanga hi thawnthu phuah leh
hla phuah lamah a lãr ber a. Thawnthu (tawi tê tê tiamin) 17 lai mai a phuah
hman a, hla pawh sawm dawn lai a phuah bawk. Lemchan thawnthu phuah leh chan
lamah pawh a duai lo hle a ni. Ani hi Mizo lemchan huanga sulsutu leh lungphum
pawimawh tak phumtu zingah a tel nghe nghe a.
A lemchan ziah, 'The Black Corner of Aijal in 1999' phei chuan
Lemchan intihsiakna ‘Zosiami Cup’ (1940)-ah lawmman pahnihna a dawng
nghe nghe.
Lalzuithanga thawnthu ziahte chu
tlêm han tar lang ila - Thlahrang, Char huai i hlau lawm ni?, Phira leh
Ngurthanpari, Aukhawk Lasi, Khawfing Chat, Eng dan nge ni?, Engnge pawi?, Ka
Damchhung Leihlawn Chanve, Tuma Hriat Loh Tur, Chawngi, Min Hriatreng Nan, Tu
Thiam loh nge? Khawmu Chawi, Kawla Tlan Zel Rawh, Rina Lohva Ui Buk Sa, tih
leh Hrangkhupa Khua tih te an ni a, “...short story sawmpanga lai a ziak
bawk.” (Theory of Literature, 102)
Tuna kan chhui tur ‘Aukhawk Lasi’
tih hi a thawnthu tawi ziah zinga a ṭha ber pawla chhiar theih a ni awm e. A
thawnthu a tawi fel hle nâ a, a chhung thu han en hian thil ropui, suangtuah
theih phâk bak; Mizote rilrua riak ngai lo kan hmu thei dawn a ni.
A
thawnthu hming (Title of Story)-ah 'Aukhawk Lasi'
Lalzuithanga
hian ‘Aukhawk Lasi’ hi horror story kalhmanga ziah niin a lang a.
Amaherawhchu, a thawnthuah hian chutianga hlauhawm, thin tiṭhawng dawttu a awm
lem lo. Chhiar manhla tak a ni nghe nghe. He thawnthu tawi 'Aukhawk Lasi' tih
hi kum zabi sawmpariatna tawp lama German rama Goths hnam behchhan deuha ziah a
ni a. Lalzuithanga hian a thawnthu pumpui hi mumang nge tak tak tih hriatthiam
harsa takin a rawn din a.
Aukhawk tih chuan eng nge a kawh ni
ang a, Lasi pawh chu mihring a sawina nge thlarau a sawina ni ang tih min
ngaihtuahtir a. A thawnthu thupui ‘Aukhawk Lasi’ tih leh a thawnthu pum hi
inhmeh hlein a hriat a, a thawnthu pumpui hian a title hi a kengkawh ṭha
hlein a hriat theih bawk a ni. Ngaizel kawnga hmun pakhat, Aukhawk an tih hmuna
Ngai kunga Lasi ni awm tak chanchin leh awmdan a sawina a ni a. Hei vang pawh
hian a thawnthu hminga ‘Aukhawk Lasi’ tih hi inhmeh dawn hlein a hriat.
A
thawnthu ruangâm (plot) tlangpui
Short story-ah hian a thawnthu
ruangam hi sawi hleihtheih a ni ṭhin lo va. Novels-ah te chuan a ziaktuin thil
thleng chu kim takin a tar lang ṭhin a. Short Story-ah erawh chuan chutianga
chipchiar taka tar lan a ṭul lem lo thung. Chutiang chiah chuan he thawnthu
tawiah pawh hian thawnthu ruangam (plot) tawi fel tak kan hmu thei a ni.
Kelsih khua aṭanga Aizawl pana kal
zualko pahnihte zinga pakhat chu a ke a nat avangin in lamah a lêt leh a. Ṭhuama
erawh chu thawm a tingai laklawh a, a kal lui ta tho a. Ngaizel phei, Aukhawk
hmuna Ngai kunga Lasi nula lo ṭhu chuan Ṭhuama chu a hming ngeia kovin a rawn
inlar ta phut mai a. Chutichuan Ṭhuama chuan chu Lasi (Rautinchhingi) chu
zuiin, Lasi chenna inah te a kal ve hial a ni. Chu inah chuan zu te a in a. Zan
hlimawm an hmang nghe nghe. Chu Lasi nen chuan zan hnih ngawt a lengdun a ni.
Mahse Lasi chu khaw ênga awm thei a ni si lo, zanah chauh an inhmu thei a ni.
Chutia an inngaih em em lai chuan an awmdun theih hun a tawp ta si, a tawpah
chuan chatuana inṭhen turin inthlahlel tak siin an nun inan lohna chuan a pawt ṭhen
ta a ni.
A
thawnthu innghahna hun leh hmun (settings)
He thawnthu ‘Aukhawk Lasi’-ah hian
Lalzuithanga hian a thawnthu tana pawimawh tur hmun tlem tê a tar lang a.
Chungte chu, Aizawl, Kelsih, Ngaizel, Aukhawk, Kulikawn tih ang te a ni a. Tin,
thawnthuin a mamawh em em, ramhnuai a lang tam bawk a. Mizorama awm ngai reng
reng lo tur lasi chenna hmun te a lang bawk. Chu bakah a thawnthu aṭanga a lan
dan leh a ziaktu ziah dan kalhmang te, thil thlen dan aṭang te, a hmunhma awm
dan aṭang te hian kum 1940 vel bawra ziak niin a lang. A ziaktu hian
‘Thlahrang’ tih thawnthu tawi chu hemi kum velah vêk hian a ziak a ni. Chuvang
chuan he thawnthu leh Thlahrang te hi inzul tak an ni a. A pahniha a ziah hun
hi a inhlatin a rinawm loh hle a ni.
Thawnthu tawi (short story)-a settings
nihphung chu novel aiin a dang deuh a. He thawnthu pawh hi chutiang deuh chu a
ni. Short story-ah chuan thawnthu innghahna hmun (setting) te, in leh lo
awm dan te, a ram pianzia te sawi duah a ṭul lo. Thil pawimawh bik thlenna hmun
chauh sawi fiah tur a ni. (Literature Lamtluang, 249) ‘Aukhawk Lasi’ thawnthuah
hian a thawnthuin a mamawh tur tak tak chauh hmuhma tar lan a ni a. A ram awm
dan vel pawh sawi kual leh sawi kùr duah a awm ve lo a ni. Ngaizel pheia
Aukhawk hmun a tar lan te, lui kam - pangpar mawi tak tak vulna tia a sawi,
mitthlaa lang nghal thei mai tur a hman te, ram nuam tak a han tiha mitthlaa
suangtuah mai harsa tur tak, mahse chiang angreng si a hman dan hian thawnthu settings
a tiropui kan ti lo thei lo vang.
A
changtu (characters)
Short Story-ah chuan a changtute tam
tak dah a rem ṭeuh lo ṭhin. He thawnthuah pawh hian changtu chu tlem tê chauh
an ni. Ṭhuama leh a ṭhianpa, Rautichhingi (Lasi) leh Rautichhingi nuṭapa te
chauh an ni.
‘Aukhawk Lasi’ tiha Lasi hi he
thawnthu innghahna pawimawh tak chu a ni leh bawk a. A chhan chu he lasi hi
hmelṭha tak mai a ni a. A ngozia leh a varzia te, a hmelṭhatzia te, a
pianthiamzia te chu Lalzuithanga hian felfai takin a rawn tar lang a ni. Mizo
thawnthu hluia hmelṭha hmingthang, a hmelṭhatnain lui kawi sarih a en thei an
tih Lawnglaii ai pawha hmelṭhaa a sawi aṭang ringawt pawh hian he lasi hi a
hmelṭhain a rinawm. A thawnthuah pawh kan hmu a. “...a mitmeng han mawizia leh mi
han hipzia chu hollywood film director phei chuan hmu se, a film star
nulaho zawng zawng chu men mawi zirtirtu atân a neih zawng zawng sêng pawhin
Rautinchhingi chu a ruai duh ngei ngeiin ka ring.” (p.8) Hei hian Rautinchhingi
men mawina leh hmelṭhatna a sawifiah hle awm e.
Rautinchhingi chu ‘lasi’ a ni a.
Lasi zinga hmelṭha ber tih hiala sawi theih a ni ang. A hmingah pawh
‘Rautinchhingi’ a ni a, ‘rau’ (thlarau/lasi) zawng zawng khûmtu a nih ber a
rinawm. Hetiang taka ṭha Lalzuithanga’n a rawn duang chhuak hian he thawnthu
hlutna leh ropuina pawh hi a tizual a tih theih ang. Ani hi saphovin ‘fallen
angel’ an tih ang chi hi a ni mai lo’ng maw tih theih a ni a. Chutiang a
nih dawn chuan Ṭhuama chanchin engkim a hre lehsi kha a mak hle a, ‘pathiante
fanu’ ni hial awm a ni. Amaherawhchu, chutiang tak chu a ni tih a lang chiah lo
va, ‘lasi’ tia sawi mai a ni thung.
Ṭhuama ve thung hi chu mipa pangngai
tak. Rilru tluang tak niin a lang. Rautinchhingi a han hmuh phat khan mak tihna
leh âtnain a khat a. Hei hi mihring mizia leh nihphung pangngai tak a ni tih a
tar lang. Pasalṭha emaw, mi huaisen tak ni ngat se chuan khatia a hmuh phat
khan Ṭhuama khan a fiah ngeiin a rinawm. Khatianga lasi nula, saruak vek
lehnghal; a koh pawha a pan nghal ruak ruak lo khan Ṭhuama mizia leh nihna a
tar lang kan ti thei ang. He thawnthu ziarang pawimawh tak pakhat chu Ṭhuama
thil tawn chauh tar lanna hi a n a, chu chu short story nihphung pawimawh tak a
ni. “... mi pakhat chunga thil thleng pakhat tarlanna chi chauh a ni.” (Literature
Lamtluang, 252). Chutih rual chuan Ṭhuama hi he thawnthu tana pawimawh tak,
Rautinchhingi ang chiaha pawimawh a ni a. Anni pahnih hi he thawnthu tana
pawimawh ber ber an ni.
Rautinchhingi nuṭapa (a û) pawh hi
sawi hmaih theih a ni lo vang. A chhan chu he thawnthua hla mawi tak a phuah
leh, Ṭhuama leh Rautinchhingi te awmdun theihna chhan a nih vang a ni. A û
chuan a thiltihtheihna hmangin Ṭhuama nen a awmduntir a, Rautinchhingi tan a
pawimawh lehzual a ni. A u chuan hla mawi tak mai a phuah tih kan hmu bawk a.
“Chhawrthlapui
thangvan zawlah,
A lo chhuak êng mawii;
Zâl lai tho rawh
Rautinchhing,
Lung di dar ang i tawn
nan;
Zingṭian lenkawl ên hma
chu,
Nau ang nui hiau ang che
!!”
He a hla phuah hian hla pawimawhzia
leh Mizote nuna hla thiltihtheihzia a lang. Ṭhuama lek phei chuan chu a hla
phuah chu theihnghilh theih a inring lo hial a ni. Zal lai tho rawh
Rautinchhing / Lung di dar ang i tawn nan, a han ti phei hi chuan a farnu a duhsakzia
leh a hmangaihzia a tilang chiang hle.
Inbiakna
(dialoque)
Lemchan leh Novel-ah te chuan
inbiakna a tamin, a thu pawh a thuiin a dangdai ṭhin hle a. Mahse short
story-ah erawh chuan chutiang chu ni lovin, a tlangpuiin a tawifel ṭhin hle.
Short story-ah erawh chuan inbiakna ṭawng te chu a tawi thei ang ber a ni tur a
ni a; mahse, a fun kim tur a ni thung. A cheimawina leh pehhel kual velna a awm
tur a ni lo. (249) He thawnthua inbiakna te hi a tawifel hle a. A ṭhenkhat sei
deuh deuh chu awm mah se, a fun kim hlawm hle. Inbiakna ṭawngkam hi he
thawnthuah hian sawmhnih pali (24) kan hmu a. Hetah hian a tam zawk chu tawi tê
tê a ni.
Findings
‘Aukhawk Lasi’ thawnthu aṭang hian
mihring nun kan hmu thei a. A ṭhenah chuan Mizo mizia leh nunphung kan hmu
thei. Ṭhuama khan Lasi a zawl nge, ramhuaiin a hruai kual satliah tih chu
ngaihdan a awm thei a. Lasi zawl angin ngai ta ila, hei hi Mizote rilruah a
mikhual hauh lo lehnghal bawk. Kan thawnthu hluiah te chuan pasalṭha lasi zawl
tia sawi tur kan nei nual a. Hetiang bawk hian Ṭhuama hian lasi a zawl a nih
rinna lian tak a awm thei. An awmdun a, an mudun a, hlim takin hun an hmang tih
kan hmu a ni. Hei hian pi pute nuna lasi nihphung a tar lang.
Hetiang lo pawh hian han thlir chhin
ila. Ṭhuama hian van mi a tawng em ni ang. A hma lama sawi tawh angin pathian
fanu a nih a rinawmna chu, amah a hre chiang hle a. Ṭhuama lo kal tur te, a
chanchin a lo hre lawk vek kha a mak hle. Pathian fanu ni awma mawi a ni. Kan
Mizo rochun thawnthuah pawh lei leh van inkalpawh te, van mi leh lei mi innei
te kan hmu a. Chutiang chuan Rautinchhingi hi van mi ni ta se, thil a tithei
hle a. Ṭhuama kha a thlawhpui mai bawk a. Rei lo te chhungin hmun khat aṭanga
hmun dangah a kalpui zung zung tih kan hmu a. Hei hian kan thawnthu hluia van
mite thiltihtheihna te, mihring an thununna te kan ngaihtuah chhuah theih phah
a ni. Chutiang bawkin lasi te chu ramhnuaiah chauh an inlar ṭhin tih kan hre
thei bawk a ni.
Tin, Rautinchhingi khan Ṭhuama chu
lui kam nuam takah a hruai a, chutah chuan pangpar chi hrang hrang, lei lama
awm ngai lo ni hial tur a lo par a, thla pawh a lêt eng emaw zata a èn avang
pawh khan khawvel danga awm an nih hial a rinawm. Place of fantasy lam a
kawk mah maithei a ni. An hun hmanna khawvel kha a danglam hle a, chutih laiin
Ngai kung a lang leh tho bawk si a, a ziaktu hian settings a hmang thiam
kan ti dawn nge a fuh lo kan ti zawk ang. Eng pawh chu ni se, Lasi nena hun
hmang reng reng chuan khawvel hranah hun an hmang a nih rinna lian tak min siam
thei ang.
He thawnthu tawi aṭang hian mipa
rilru leh mihring pangngai zia kan hmu thei. “Tun lai mi rilru ang hi pu ilang
chuan, a vawi khat mi sawmnaah chuan ka pan ruak ruak tur.” Heta Ṭhuama thu
sawi aṭang hian tunlai khawvela mipa rilru a tar lang a, hringnun a pho chhuak
chiang hle. Mipa pangngai rilru kan hmu, mipa pangngai chu nula saruaka awm
hmuh phata danglam ṭhin an nihzia a tar lang a. Amaherawhchu, chutiang ni lovin
Ṭhuama chuan a pan nghal lo tih kan hmu.
Mizote chu tun hma chuan zualko tura
khua leh khua inkara kal ṭhin kan ni tih kan hmu. Ṭhuama leh a ṭhianpa chu
zualko turin Kelsih aṭangin Aizawl panin zualko turin an kal a ni. Tichuan Ṭhuama
chuan lasi nena an awmdun hnu chuan a zualkonaah chuan thu a thlen chauh a ni.
He thawnthu tawi aṭang ringawt pawh hian thil pawimawh tak tak kan hmuh chhuah
phah a a ṭha hle a ni.
Conclusion
Short story chungchang kan sawi uar
a, kan sawi tum ber ‘Aukhawk Lasi’ pawh hi chutiang short story chu a nih
avangin a nihphung sawi lan loh theih a ni lo va. Short story chuan tum bulbãl
tak pakhat a nei tur a ni tih a awm a. Chumi awmzia chu he thawnthu tawi pawh
hian tum bulbãl tak, chiang tak pakhat a nei; chu chu Aukhawk hmuna Lasi
pakhatin mihring pangngai a chenpui thu leh mihringin lasi a zawl thei tih hi a
ni thei ang. Ṭhuama’n Rautinchhingi hi a zawl ni awm takin kan hre thei a ni.
Lalzuithanga ‘Aukhawk Lasi’ thawnthu
tawi leh ‘Thlahrang’ tih thawnthu hi a inzùlna chen a awm a. A ziah ve ve a ni
a, a thawnthu pum han thlir ve ve chuan hmeichhia an lang tam hle a.
Rautinchhingi leh Parmawii te hi an ni a. Parmawii chu mihring pangngai a ni a,
Rautinchhingi erawh chu lasi a ni thung. Lalzuithanga hian a thawnthu tawi ziah
zinga ‘Thlahrang’ leh ‘Aukhawk Lasi’ te hi chhiar a manhlain, a ngaihnawm hle
mai a. Chhiartute tana hriatthiam theih loh tur thil a phum lo va, hriat awlsam
tak a nihna hian a tingaihnawm niin a lang.
Works Cited
Theory
of Literature, published by Department of Mizo, Mizoram University, first
edition 2013,
print.
Laldinmawia,
H., Literature Lamtluang (An introduction of literary theory and criticism),
published by CreatiVentures, KL
Offset Printers, Aizawl, 2015, print.
Bibliography
1. History
Of Mizo Literature, published by Mizo Department, Mizoram University, 2013,
print.
2. Laldinmawia,
H., Literature Lamtluang (An introduction of literary theory and criticism),published by
CreatiVentures, KL Offset Printers, Aizawl, 2015, print.
3. Lalzuithanga,
Thlahrang, published by Gilgal Press, Kulikawn, 3rd Edition, printed at
Gilgal
Press,
1997, print.
Comments
Post a Comment